અલક મલક ની વાતો પેજ નો મુખ્ય આશય આપણી ગુજરાતી ભાષા અને ગુજરાતીઓ ના ઉત્તમ વિચારો બચાવવા માટે નો છે...ગુજરાતી ભાષા અને ગુજરાતીઓ ના ઉત્તમ વિચારો બચાવવા હોય તો તે બોલાતા રહેવા જોઇએ, લખાતા રહેવા જોઇએ...
LIVE FM RADIO
FLIPKART
Saturday, August 4, 2012
દુલારું દાંપત્ય
[1] લગ્ન એટલે પુરુષ અને સ્ત્રી વચ્ચેનો એ સંબંધ જેમાં ઉભયની સ્વતંત્રતા સમાન હોય છે;પરસ્પરની પરાધીનતા હોય છે,અન્યોન્ય પ્રત્યેનું કર્તવ્યપાલન હોય છે
[2] સાચી ગૃહિણી જ્યાં જાય છે ત્યાં સદાય તેની આસપાસ ગૃહ રચાઈ જાય છે. એના મસ્તક ઉપર ખુલ્લું આકાશ જ ભલે હોય,પણ જ્યાં ક્યાંય એ હશે ત્યાં ઘર હોવાનું જ.
[3] હે બાળકો, સહુથી મહામૂલી એક સોગાદ હજી તમારી પાસે રહેલી છે ત્યાં જ એનો જેટલો લેવાય તેટલો લહાવો લઈ લેજો –એ છે પ્રેમાળ માતા. મોટાં થશો ત્યારે તમને મિત્રો મળશે –માયાળુ, મહોબતીલા ભેરુઓ મળશે –પણ એકમાત્ર મા સિવાય બીજું કોઈજે આપી શકતું નથી એવી, શબ્દોથી અવ્યક્ત મમતા ને શીતળતા તો ફરી ક્યારેય તમને સાંપડવાની નથી.
[4] યૌવન એ જિંદગીનો કોઈ કાળ નથી; એ ચિત્તની એક અવસ્થા છે.
[5] દીકરીઓને આપણે ચાહીએ છીએ, એ જેવી છે તેને માટે;દીકરાઓને ચાહીએ છીએ તે જેવા બનવાના છે એને માટે.
[6] જીવનમાં બીજી કેટલીયે સુંદર સુંદર વસ્તુઓ થોકબંધ મળે છે : આટલાં બધાં ગુલાબો, તારાઓ, સૂર્યાસ્તો, મેઘઘનુષો; પણ દુનિયા આખીમાં માતા તો એક જ હોય છે.
[7] ઘર એટલે – આપણા પગ જેનાથી વિખુટા પડી શકે,પણ આપણું હૈયું કદી નહિ.
[8] હે ભાગ્યદેવતા, એટલું વરદાન માગું છું કે મારી વાંછના રહે – સાંત્વન પામવાની નહિ, પણ અન્યને આપવાની;મારી વાત સમજાવવાની નહિ, પણ કોઈની સમજવાની; બીજાનો પ્રેમ પામવાની નહિ, પણ પ્રેમ આપવાની. કારણ કે આપીએ છીએ, ત્યારે જ અમે મેળવીએ છીએ, ક્ષમા કરીએ છીએ, ત્યારે જ ક્ષમા પામીએ છીએ, અને મૃત્યુ પામીએ છીએ ત્યારે જ અમૃત જીવનમાં જન્મ પામીએ છીએ.
[9] જેની સાથે હાસ્ય-કિલ્લોલ કરેલાં હોય, તેને આપણે કદાચ ભૂલી જઈએ; પણ જેની સાથે આંસુ સારેલાં હોય, તેને કદી નહિ.
[10] સફળ લગ્ન એ એક એવી ઈમારત છે, જેને રોજેરોજ નવેસર ચણવી પડે છે.
[11] ચાહે તેવા પુરુષમાંથી પણ સારો પતિ નિપજાવવાની કલા સુલક્ષણા નારીને વરેલી હોય છે.
[12] દુલારા દાંપત્ય માટે અનેક વાર પ્રેમમાં પડવું જરૂરી છે –હંમેશા એની એ જ વ્યક્તિ સાથે.
પ્રેમ જ બદલી શકે છે તમારા જીવનની દિશા..(લેખ)
Friday, August 3, 2012
મોંઘી નથી મનની શાંતિ...(લેખ)
એક માણસે ખૂબ પ્રાર્થના કરતાં ભગવાન પ્રસન્ન થયા. બોલ તારે શું જોઈએ ! માણસે તેની ઇચ્છાઓ કહી. ભગવાન કહે, તારા મુકામે જતાં રસ્તામાં તને ઘણું બધું મળશે તેમાંથી તને જોઈતું લેતો જજે. પણ એ બધામાંથી તારે ફક્ત બે જ ચીજ લેવાની છે, તે યાદ રાખજે.
પેલો તો ખુશ થઈને ચાલવા લાગ્યો. પહેલાં જ તેને અપાર ધન મળ્યું. હરખાઈને તેણે ઉપાડી લીધું. આગળ જતાં પ્રેમ દેખાયો. તે કહે, તને લઈને હું શું કરીશ ! પૈસો હશે તો બધા પ્રેમ કરતાં થઈ જશે. વળી થોડે જતાં તેને શાંતિ મળી. તે ગર્વથી હસ્યો. આટલું બધું ધન છે પછી હું તને લઈશ તો મોજમજા ક્યારે કરીશ ! એવું જ સંતોષનું પણ થયું. તેણે કહ્યું તું હશે તો હું વધુ ધન મેળવવાના પ્રયત્નો અને મહત્ત્વાકાંક્ષા છોડી દઈશ જે મને પોસાય નહીં. તું મારા માટે તદ્દન નકામો છે. સ્વાસ્થ્ય પણ જોતું રહી ગયું અને માણસ આગળ વધતો ગયો. પૈસાથી બધું જ ખરીદી લેવાના ગુમાનમાં તે રાચતો રહ્યો.
છેલ્લે તેને કીર્તિ મળી. તેણે ઝટ લઈને ઉપાડી લીધી. લોકો મારી ધનવાન અને સફળ માણસ તરીકે વાહવાહ કરે તો જીવન ધન્ય બની જાય. બે વરદાન પૂરા થતાં ઘર પણ આવી ગયું પછી તો એ માણસ વગર મહેનતે મળેલા ધનના મદમાં એટલો બેફામ બની ગયો કે, સારાં-નરસાંનો વિવેક ભૂલી બેઠો. કુટેવો અપનાવી બેઠો.
હૈયે પ્રેમનો વાસ નહોતો તેથી મિત્રો, સ્વજનો તેનાથી નારાજ રહેવા લાગ્યા. સંતોષની ગેરહાજરી હોઈને તે વધારે ને વધારે ધન મેળવવાની લાલસામાં દોડવા લાગ્યો એથી જે હતું તેનો પણ આનંદ ના માણી શક્યો. સ્વાસ્થ્ય પણ નારાજ થઈ સાથ છોડી દેવા લાગ્યું એટલે નાની-મોટી બીમારીથી તે ઘેરાઈ ગયો. મનની શાંતિ પણ તેનાથી નારાજ હતી એથી તે સતત ગુસ્સો, ચિંતા, તકરારનો શિકાર બનતો ગયો. સૌએ મળીને તેનું ધન પડાવી લીધું અને તેના જ નામના ઓઠા હેઠળ બધાં ખોટાં કામો પણ કરવા લાગ્યા. પરિણામે મેળવેલી કીર્તિ પણ ખરડાઈ ગઈ. છેલ્લે માનસિક સંતુલન ખોઈને તે કકળી-કકળીને અંતે પાગલ બની ગયો.
આવા અશાંત આત્માઓથી આજે દુનિયા ઊભરાય છે.
પહેલાંના વખતમાં લોકો સંસારથી કંટાળે ત્યારે કહેતાં, હવે તો હિમાલયમાં જઈએ ત્યારે જ શાંતિ મળશે. સંસારની આ થકવી દેતી દોડધામ, સંસારી મોહમાયા છોડી સંન્યાસ લઈ હિમાલયના કોઈ અજ્ઞાત સ્થળે વસીને શાંતિની શોધ કરીશું એવું કહેવાનો આશય રહેતો, પણ માની લો કે, તેવું કર્યા પછી વળી નવી સમસ્યાઓ, નવા જ પ્રશ્નો નહીં ઉદ્ભવે તેની શી ખાતરી ? કારણ કે માણસ જ્યાં જાય ત્યાં બીજું કોઈ ભલે ના હોય તેનો પડછાયો તો સાથે હોવાનો જ. આ પડછાયામાં તેનું મન, તેના વિચારો, જન્મોજન્મથી તેના આત્માને વિંટળાયેલા વિકારો, ઇચ્છાઓ અને સંસ્કારો હોય જે તેનો પીછો ના છોડે, પરિણામે તે ઠેરનો ઠેર જ રહે.
આજનો સિનારિયો જોઈએ તો વ્યથિત, હતાશ લોકો મનની શાંતિ સંસારમાં રહીને જ શોધવા મથે છે. તેમના લાભાર્થે આજે અનેક જાતનાં પુસ્તકો, પ્રવચનો, શિબિરો યોજાય છે. મન સ્વસ્થ બનાવે શાંતિ અપાવે તેવાં ગુરુઓ પણ હાજર છે.
સવાલ એ થાય કે, આ પુસ્તકો, પ્રવચનો કે શિબિરોમાંથી જે કંઈ ભાથું બંધાવાય છે તેને મનભેગું કરનારા કેટલાં ? કોઈ ખવડાવે તેમાં પેટ ભરાયાનો સંતોષ થાય ખરો ? ને થાય તો ટકે કેટલો ? વળી પાછી એ જ સમસ્યાઓ અને એ જ કંટાળો આપતી, નિચોવી નાખતી રોજિંદી ઘટમાળમાં પડે કે શાંતિ છૂ થઈ જાય, કેમ કે બધું જ જ્ઞાન ઉપરછલ્લું જ ગોઠવ્યું હોય તે જરાકમાં ખરી પડવાનું.
ત્રણ મુદ્દા થકી માણસ માનસિક શાંતિ ગુમાવતો હોય છે, સ્વભાવથી, સંજોગોથી અને સંબંધોથી.
આજનો માણસ મકાન બદલે છે, વસ્ત્રો બદલે છે, સંબંધો પણ બદલે છે છતાં પણ દુઃખી છે, અશાંત છે, કારણ કે તે પોતાનો સ્વભાવ નથી બદલતો અને માણસની મોટાભાગની સમસ્યાઓ જ તેના સ્વભાવ થકી જ ઉદ્ભવતી હોય છે.
ઘણીવાર જીવનમાં ના ધારેલાં અણગમતાં સંજોગો ઊભા થતાં હોય છે, જેના પર આપણો કોઈ કાબૂ ના હોય. ક્યારેક આપણી ભૂલથી તો ક્યારેક બીજાઓ થકી એવું બની જાય છે જે સહનશક્તિ ખૂટાડી દે. ના બોલાય ના સહાય એવી સ્થિતિમાં પ્રતિક્રિયારૂપે અકળામણ અને ગુસ્સો થવાથી મન ડહોળાઈ જાય છે. આવા દરેક સંજોગો દરમિયાન શક્ય તેટલાં આવેગોને કાબૂમાં રખાય તો વાત વણસતી અટકે. મન શાંત રાખી વિચારવાથી વધુ સારાં પરિણામો મળશે તે યાદ રાખવું અને મનને વિચલિત કરી દે તેવા પ્રશ્નોનો જવાબ સમય પર છોડી દેવો, કેમ કે મન પરનો કાબૂ હશે તો સમય પણ તમને ઉકેલ શોધવામાં સહાય કરી શકશે.
સંબંધોની વાત કરીએ તો અહીં સંબંધો બગડવા કે કડવાશ પેદા થવા પાછળ માણસનો સ્વભાવ વધારે જવાબદાર બને છે. ક્યારેક સામેની વ્યક્તિનો તો ક્યારેક આપણો સ્વભાવ એવો આડો ઊતરે છે જેનાથી તકરાર ઊભી થાય.
રોજેરોજ કંઈ કેટલાંય લોકો સાથે વિચાર-વ્યવહાર થતો હોય છે તેમાં કોઈ અજાણ્યા હોય તો કોઈ પરિચિતો કે સ્વજનો હોય, તે દરેકના સ્વભાવમાં કંઈ ને કંઈ એવું તો હોય જ જે આપણને કઠે, કરડે કે ના ગમે. તેમની વાણી-વર્તન આપણને ગુસ્સો અપાવે, પણ છતાં તેમનો સામનો કરવો જ પડતો હોય છે. આવા સમયે આપણા સ્વભાવની અને ધીરજની કસોટી થઈ જાય છે. આપણે તેમને નથી અટકાવી શકતાં કે નથી તો સુધારવા ટકોર કરી શકતાં ત્યારે મન અકળાય છે, અશાંત થાય છે જેની અસર ખુદના જ વર્તન અને શરીર પર થવા લાગે છે. બીજાનું કંઈ બગડતું નથી.
આ સ્થિતિથી બચવાનો એક જ વિકલ્પ બચે છે. જે સંજોગો કે વ્યક્તિનો સ્વભાવ બદલી ના શકાય તેમ હોય તેને સ્વીકારીને ચાલવું. વળી સંજોગો તો હજુ પણ સમય જતાં બદલાશે, પણ કોઈનો સ્વભાવ બદલવો અશક્ય બનશે. તેના કરતાં આપણું મન વિચારો, દૃષ્ટિકોણો, સંજોગોને અનુકૂળ કરતાં જઈ આપણો સ્વભાવ જ કેમ ના બદલીએ ! બધું આપણને જ અનુકૂળ થાય તે રીતે બને તેવું શક્ય નથી અને બધા લોકો આપણા મનને સુખ થાય તેવું જ વર્તે તે પણ અશક્ય છે, પરિણામે જો કાંઈ બદલવું જ હોય તો તેની આપણા લાગણીતંત્રથી જ શરૂઆત કરવી.
ઝીણવટથી વિચારતાં યાદ આવશે કે, રોજેરોજ કેટલી બધી નાની-મોટી અને નગણ્ય જેવી બાબતો માટે આપણે વિચલિત થઈ જઈએ છીએ. ખાસ કારણ વગર કે જરૂર વગર ગુસ્સો કરીને ખેંચાઈએ છીએ. નાની નાની બાબતોમાં શાંતિ ખોઈ બેસીએ છીએ.
ડ્રાઈવર મોડો આવ્યો હોય, એપોઈન્ટમેન્ટ આપ્યા પછી પણ ડોક્ટર વેઈટ કરાવે, કોઈ બિલ ભરવાનું રહી ગયું હોય, કોઈ વાહન લાઈન તોડીને ઓવરટેક કરી જાય, કામવાળી કીધા વગર રજા પાડી દે, બાળકો કહ્યું હોય તેવું ના કરે, પાંચ-દસ મિનિટ મોડા હોઈએ તોય બોસ કે ઉપરી ઠપકો આપે, ગાડી જલદી સ્ટાર્ટ ના થાય... આવી આવી તો અગણિત બાબતો બનતી જ રહે અને આપણે ગુસ્સો, અકળામણ કે બૂમબરાડા પાડીને તેને મન પર ઝીલતાં જ રહીએ. હવે આવું ને આવું ચાલતું રહે તો રાત પડયે મનની કઢી વલોવાઈ જાય !
આપણી આસપાસના જીવનમાં આવું તો ઘણું બધું અનિચ્છાએ, અવ્યવસ્થિતપણે અને અણગમતી રીતે ચાલ્યાં જ કરવાનું. જે આપણા હાથમાં નથી તેના પર કાબૂ કરવો કેટલો યોગ્ય ? બધાં લોકો અને સંજોગો એક આપણા જ મૂડ અને મનને અનુલક્ષીને વર્તે તેવું માનવું બેકાર છે. એટલે જે બને છે તેને સાક્ષીભાવે જોતાં રહેવાનું શક્ય હોય તો બીજા વિકલ્પો શોધી લેવા પણ મનની શાંતિને ઇજા ના પહોંચાડવી. ઇજા શબ્દ એટલા માટે કે આમ વાતેવાતે વારંવાર વિચલિત થયા કરવાની ટેવ મનને પડતી જાય તો તે સ્વભાવમાંથી સહિષ્ણુતા, ધીરજ બંને ખોઈ બેસે. સ્વભાવ ચીઢિયો અને અકારો બની જાય અને ડહોળાયેલું મન જીવનનો સાચો આનંદ, નાની નાની વાતોથી મળતી ખુશીના અનુભવી શકે. અનુભવીઓ તેથી જ કહે છે કે, માથે બરફ રાખીને જીવો એટલે કે ગમે તે સંજોગોમાં દિમાગ ઠંડું રાખો.
મનની શાંતિ માટે બીજા પણ કેટલાક મુદ્દા ધ્યાનમાં લેવા પડે. જેમ કે પારકી ચિંતા ના કરવી, જગત કાજી ના બનવું, કોઈની ટીકામાં ના પડવું.
એક સ્ત્રીનો ફોન આવ્યો. તે ઝટ રસોડામાંથી બહાર આવી. નિરાંતે છાપું વાંચતા પતિને હલબલાવીને કહે, “જો હું કહેતી’તી ને કે પેલા નરેશભાઈની મીતાના લક્ષણો સારા નથી. તે ભાગી ગઈ. સાવ રખડું થઈ ગઈ હતી...” એ બોલતી જ રહી. ત્યાં રસોડામાંથી દૂધ ઊભરાવાનો અવાજ આવતાં દોડી. હવે પતિ મહાશય ગુસ્સે થયા. તારે શી પડી છે. છોને ભાગી ગઈ, તું તારું સંભાળને... એમની તકરાર વધતી ગઈ ત્યાં સાસુ આવ્યાં તે પણ વહુને સંભળાવવા લાગ્યા. ત્યારે પતિએ પત્નીનો પક્ષ લઈ માને વઢી નાખી.... આમ નાનકડી વાત કે જેનું તેમની જિંદગીમાં કોઈ મહત્ત્વ જ નહોતું તેણે ઘરનો માહોલ બગાડી નાખ્યો. સૌના મન નાહકના ઊંચા કરી મનદુઃખ ઊભું કરી નાખ્યું. ભોગવ્યું કોણે ? મીતાએ કે આ લોકોએ?
મનની શાંતિ જોઈતી હોય તો બોલવું ઓછું અને સાંભળવું વધારે. વધારે બોલવામાં ક્યારેક વગર વિચારેલું બોલાઈ જાય છે જે વાત બગાડે, કડવાશ ફેલાવે અને અંતે આપણા જ મનની શાંતિ છીનવી લે.
અન્ય મહત્ત્વનો મુદ્દો છે આપણું ધારેલું થાય તો જ સુખની અનુભૂતિ થાય ! એટલે કે કાયમ આપણું મનગમતું, આપણા જ પ્લાન મુજબ બન્યા કરે ? બલકે એવું ભાગ્યે જ થતું હોય છે. કોઈ જરાક જુદું વર્તે કે બોલે તો આપણે દુઃખી અને કોઈ ગમતું વર્તે તો આપણે સુખી ?શું આપણા સુખ-દુઃખ અને મનની શાંતિ બીજાઓના વર્તન પર જ અવલંબતી હોય છે ? જ્યાં સુધી જાતે ખુશ રહેવાની કળા સાધ્ય ના કરાય આપણને માનસિક શાંતિ મળે નહીં. આપણા મનના આપણે જ રાજા રહેવાનું. લગામ કોઈ બીજાના હાથમાં નહીં સોંપવાની.
વળી લોકોને સુધારવાનો કે સલાહ આપ્યા કરવાનો આપણે ઠેકો પણ નથી લીધો. આપણે આપણું સંભાળીને બેસી રહેવાનું, બીજાની પાછળ કે ફાલતુ બાબતોમાં સમય અને શક્તિ ના વેડફવા. બીજા આપણને સુધારવા મંડી પડશે તો શું ચલાવી લઈશું કે તેના કહેવા પ્રમાણે બદલાઈ જઈશું ખરા ? તો જગત આખાને બદલી આપણને અનુકૂળ બનાવવાની મથામણો કેમ કરવાની ?
માનસિક શાંતિ માટે ઉત્તમ વાંચન, સારા મિત્રો, સમજુ પાડોશીઓ, પ્રેમાળ સ્વજનો એ દરેક સહાયક પરિબળો છે. પોઝિટિવ વિચારધારા રાખી આસપાસના સૌની સાથે સાયુજ્ય સાધવાથી સૌના તરફથી પોઝિટિવ આંદોલનો મળશે જે શાંતિ આપશે. એ માટે સૌની સાથે સારો વ્યવહાર રાખવો, પોતાની તથા સૌની મર્યાદાઓ સમજી તેનો સ્વીકાર કરવો, મનને સ્થિર રાખવું, કોઈની લાગણી દુભાય તેવું ના વર્તો બલકે સારી વાતો વહેંચો તો આપોઆપ મન શાંતિ અનુભવશે. અને વણજોઈતી બાબતો આપણને વ્યથિત નહીં કરી શકે.
મનની શાંતિ ક્યાંય બહાર શોધવા જવાથી નહીં મળે. તમે કોઈ જ્ઞાની વ્યક્તિનું પ્રવચન સાંભળવા બેઠા હશો ખૂબ પ્રભાવિત કરી દેતી અધ્યાત્મની વાણી તમારા કાન સાંભળતાં હશે, પણ મન કોઈ દૂર ઘટેલી ઘટના પર ચોંટેલું હશે તો કંઈ પલ્લે નહીં પડે. બધું બોલાયેલું વ્યર્થ જશે. એટલે જ જે કંઈ કરવાનું છે તે મનથી જ શરૂ થાય છે. મન-હૈયું અને બુદ્ધિ ત્રણેય એક થઈને ફક્ત એક જ મુદ્દા પર કામ કરશે તો જ મનને સાચી શાંતિ મળશે.
અમૃતબિંદુ તો આપણી અંદર છે ! (લેખ)
માણસ ખરેખર ખુદને જ સહુથી વધારે ચાહે છે ...(લેખ)
Wednesday, August 1, 2012
આશાવાદી બનો.....
્રાપ્ત થતું નથી. જે પૂરા આત્મવિશ્વાસથી પરિશ્રમ કરે છે તે બધું મેળવીને જ રહે છે અને ક્યારેય નિરાશ થતો નથી. દરેક કાર્યના પ્રારંભે સફળતા હોય તે શક્ય નથી પણ સફળતા હશે જ એવી આશા રાખનારો માનવી સફળ જ થાય છે. જે આશાવાદી છે તેની પાસે સર્વસ્વ છે કેમ કે આ દુનિયા જ આશા પર ટકી છે. પુરુષાર્થ દરમિયાન તમારે સીમિત નિરાશા સ્વીકારવી પડે પણ તેની સામે અસીમિત આશા ક્યારેય ના છોડવી.
...સફળતા પ્રાપ્ત કરવા બીજાની સહાય કે બાહ્ય સાધન કરતાં તમારો આત્મવિશ્વાસ અધિક મદદરૂપ થાય છે.
સુખી થવાની ચાવી....(લેખ)
નહીં ....?
“તો તમે દુખી છો”?
જવાબ મળે છે ..“સાવ એવું પણ નથી”
“તો પછી તમે અસમંજસમાં છો કે તમે સુખી છો કે દુઃખી”?
સુખ શું છે............ખૂબ મોટા ઘરમાં સુખસાહ્યબીમાં રહેવું, નોકરચાકરો હોવા, ગાડી-વિમાનમાં ફરવું, શાકમંડીમાં જતા હોઈએ તેમ ફોરેન ઉડાઉડ કરવી......કે પછી સંયુક્ત પરિવારમાં રહેવું કે પછી એકલા નાના વિભક્ત પરિવારમાં રહેવું....??
એ વિચારો, કે સુખ તમને ક્યા
રે લાગે છે અથવા શેમાંથી મળે છે ? પોતાની જાત સાથે વાર્તાલાપ સાધો કે મારી પાસે શું હશે અથવા કેવું હશે તો હું મારી જાતને સુખી માનીશ. ધ્યાનથી વિચારો.......સુખ એટલે તમને જે ગમે છે, જે જોઇએ છે એ મળે એ ક્ષણની અનુભૂતિ જ છે ને? બાકી તો મહેલમાં મહાલાનારાઓનો અને ગાડી - વિમાનમાં ફરનારાઓનો ક્યાં તોટો છે, પણ એ લોકો પણ તો પોતાને સમ્પૂર્ણ સુખી માનતા નથી.
તો એનો અર્થ એમ થયો કે સુખ કેવળ ધન કે કોઈ વસ્તુઓમાં નથી, પણ એ વસ્તુઓથી મળતી અનુભૂતિમાં છે. ગમતું મળે કે થાય તો સુખ અને ના મળે તો તો દુઃખ...........કેવળ એક અનુભવ ...........
આપણે આપણી જાતને સુખી નથી માનતા એનો અર્થ એવો કે આપણને ગમતું કઈ ખાસ બનતું નથી. અથવા એમ કહી શકાય કે ઘણું બધું ન ગમતું બને છે કે ઘણુંય બધું પરાણે કરવું પડે છે. તો આ ગમવું કે ન ગમવું એ તો મનની જ સ્થિતિ થઇ. તો સુખી થવું હોય તો આ મનની સ્થિતિને બદલવી પડે .તો હવે આ સ્થિતિ કેવી રીતે બદલી શકાય? મન જ જયારે ન માનતું હોય તો પછી સુખને શોધવું કઈ રીતે? એ તો આપણે મહેલમાં રહીશું ત્યારે પણ જો કઈ અણગમતું બનશે તો સુખી નહી થવા દે.
તો હવે શું કરવું ..................??
પ્રશ્ન આપણા સ્વયંના મનનો છે. કોઈ વસ્તુ કે વ્યક્તિ જે આપણી સાથે હોય કે ન હોય એનો નથી. ફૂટપાથ પર પણ માનવીને નસ્કોરાં બોલાવીને સૂતાં જોયા છે અને રૂ ની તળાઈઓમાં પણ ઊંઘના અભાવે માણસોને આળોટતાં જોયા છે ખરું .....? તો સુખ એ વસ્તુઓનો નહી પણ અનુભૂતિનો વિષય થયો એ તો નક્કી ........
તો હવે આ મનનું શું કરવું .....મન હૈ કે માનતા નહી ....
ચાલો વિચારીએ.......આ વાત ગમા-અણગમાની છે, જોઈતા-વણજોઈતાની છે. તો કામ તો આ વિષય પર કરવું પડશે.
વિચારો, શા માટે આપણને કોઈ વસ્તુ કે વ્યક્તિ ગમે છે કે નથી ગમતી...........જોઈએ છે કે નથી જોઈતી. આપણા મનનું એક conditioning હોય છે પહેલેથી, નાનપણથી , જન્મથી જ ....તરતનું જન્મેલું બાળક જેમ જેમ મોટું થાય એટલે આપણને એના ગમા-અણગમા સમજાવવા માંડે છે. જેમ જેમ મોટું થાય તેમ તેમ એના સંજોગો, વાતાવરણને પ્રમાણે એ ઘડાતું જાય અને સાથે સાથે એના ગમા-અણગમા પણ . ત્યાર પછી આખી જીન્દગી એનું મન આ અને આવા માપદંડથી સ્વીકાર-અસ્વીકાર કરતું રહે છે. બસ આ ઘટમાળ ચાલતી જ રહે છે. આ માપદંડની પૃષ્ટભૂમિ પરથી એનું મન અભિવ્યક્ત થાય છે અને દરેક ઘટનાનો સ્વીકાર કે અસ્વીકાર કરે છે. કદાચ ઘટનાને બદલી ન શકે પણ અણગમો તો જરૂર થાય છે જે દુઃખનો અનુભવ કરાવે છે.
તો માર્ગ એ જ કે આ માપદંડોથી ઉપર ઉઠીને સત્ય હકીકતને સમજવાનો અને એને પચાવવાનો પ્રયત્ન કરવો. સત્ય હકીકત એ છે કે બ્રહ્માંડ દ્વન્દ્વો થી ભરેલું છે. નર-નારી, જીવન-મૃત્યુ, ખાટ્ટી-મીટ્ઠી, ઠંડું-ગરમ, સુખ-દુઃખ વગેરે.....યાદી અનંત છે. દરેક વસ્તુની જોડી છે. એટલે એકની સાથે બીજું છે જ. એટલે આપણે ફક્ત એક જ ગમે અને બીજું ન ગમે એમ માનીને એને ન આવકારીએ ત્યારે આપણા શરીર અને મનમાં એક અસમવાદિતા પેદા થાય છે જે આપણને દુઃખની અનુભૂતિ કરાવે છે.
આપણે આ દ્વન્દ્વોને સમજીને એ બન્નેને સ્થિતપ્રઘ્નતાથી અપનાવી શકીએ તો આપણે આ સુખ અને દુઃખની ઉંચક-નીચક લાગણીઓમાં ફંગોળવામાંથી બહાર આવી શકીએ. એક બાળક જયારે ઊંચક-નીચક પર રમતું હોય છે ત્યારે એનો આનંદ જોવા જેવો હોય છે. એ નીચે જાય છે ત્યારે દુઃખી નથી થતું કે ઉપર આવે ત્યારે સુખી નથી થતું, કારણ કે એનો અભિગમ આ રમત પ્રત્યે તુલનાત્મક (being judgmental) નથી. એ ઉપર જવાને સુખ અને નીચે જવાને દુઃખ નથી સમજતું. એ આને ફક્ત રમત તરીકે માણે છે. તો શું આપણે પણ જીવન પ્રત્યે આવો અભિગમ ન કેળવી શકીએ? જો એમ થઈ જાય તો જીવન બોજ લાગવાને બદલે રમત જ લાગે.
જ્યાં સુધી આપણે આ તુલનાત્મક અભિગમમાંથી (judgemental attitude) બહાર નહીં આવીએ, આપણી શ્રુષ્ટિના દ્વન્દ્વોને નહીં સમજી શકીએ ત્યાં સુધી આ સુખ – દુઃખના ચક્કરમાંથી બહાર નહીં જ આવી શકીએ.
તો હવે કેમ કરવું અને શું કરવું?
દરેક વસ્તુ કે ઘટના એ જેમ આવે છે એમ નિસ્પૃહતાથી સ્વીકારવી. અણગગમતી હોય તો પણ. મનને વિચલિત ન થવા દઈએ તો ગમતી સ્થિતિ નિર્મળ આનંદ આપશે અને અણગગમતી સ્થિતિનો સામનો કરવાનું, સુધારવાનું પ્રેરક બળ મળશે.
સુખ અને દુઃખ બન્ને કેવળ ક્ષણભંગુર અનુભૂતિઓ છે. તે બન્ને એક સિક્કાની બે બાજુઓ છે. જો કોઈ સિક્કાની એક જ બાજુ હોય તો એ સિક્કો આપણે ખોટ્ટો સમજીને ફેકી દઈએ છીએ. એ વાપરવા યોગ્ય નથી. એવી જ રીતે સુખ – દુઃખ એ જોડી છે. એકની કિંમત બીજા વગર નથી જ. આ શ્રુષ્ટિને સમતામાં (balance) રાખવા માટે સર્જનહારે બધું જ જોડીમાં બનાવ્યું છે. પર્વત છે તો ખીણ હોય જ છે....ખીણ વગર પર્વતની સુંદરતા નથી.
આપણે ફક્ત આ દ્વન્દ્વોને સમજીને સમતા કેળવી શકીએ એની જ જરૂર છે. કુદરત આપણને જે જોઈએ એ આપવા સમર્થ છે. ફક્ત આપણે એ દિશામાં પ્રમાણિક પ્રયત્નો કરવાના હોય છે. આ પછી આપણે ભાગે જે પણ આવે એનો સમતાથી સ્વીકાર કરવાનો હોય છે. જો આ વાત આપણે ગાંઠે બાંધી લઈએ તો દરેક પરિસ્થિતિ સમ છે. જ્યાં સુખ અને દુઃખની બહુ જ પાતળી ભેદરેખા છે. એ કેવળ એક પરિસ્થિતિ બનીને રહી જશે............ન તો સુખ કે ન તો દુઃખ .............એટલે કે કેવળ સમતા............
મધમાખીનો જીવન સંદેશ....
પક્ષીએ માખીને પ્રશ્ન કર્યો : “તું પુષ્કળ મહેનત કરીને મધપૂડામાં મધ એકઠું કરે છે પરંતુ આ માણસો તારું બનાવેલું બધું મધ ચોરી જાય છે.આથી તને છેતરાઈ જવાનું દર્દ અને મધ ગુમાવવાથી નિરાશા ઉત્પન્ન થતી નથી ? “
મધમાખીએ જવાબ આપ્યો :”બિલકુલ નહીં,કેમ કે ભલે ને માણસો મધ ચોરી જાય, પરંતુ મધ કેમ બનાવવું એની આવડત અને મારી બુદ્ધિની ચોરી કદી કરી નહીં શકે. બસ, મને તો મારી જાતમાં, મારી કાર્ય શક્તિ અને કાબેલીયતમાં પુરો વિશ્વાસ છે.મારે માટે તો એટલું જ પૂરતું છે. “
દરેકે આ મધમાખી પાસેથી એના જેવો હકારાત્મક અભિગમ રાખીને પોતાની જિંદગીનો રાહ કંડારવાનું શીખવું જોઈએ...
Subscribe to:
Posts (Atom)